Henry Corbin — İbn Arabi'nin İbn Rüşd ile Karşılaşması

İbn Arabî'nin bir şiirini içeren detay; Kitabu Zehairi'l-A'lak, Beyrut, 1312, s. 39.

Kaligrafi: Stewart J. Thomas. 

"Kalbim her sureti kabul eder oldu. Meselâ: Ceylanlara otlak, rahiplere manastır. Putlara tapınak, hacılara Kabe. Tevrat'ın sayfaları, İslam'ın mushafı oldu. Dinim sevgi dinidir, onun kervanına yöneldim. Sevgi dinidir dinim ve imanım..."

Güzel bir günde Kurtuba'ya, Ebu'l-Velîd İbn Rüşd'ün evine gittim. Benimle tanışmak istediğini belirtmişti, çünkü halvetimde Allah'ın bana bağışladığı ilhamları duymuş ve şaşkınlığını saklamamıştı. Bu sebeple, onun yakın arkadaşlarından biri olan babam bir gün bir işi bahane ederek ama gerçekte İbn Rüşd'ün benimle görüşmesi için beni onun evine yolladı. Ben o zamanlar henüz bıyıkları terlememiş bir gençtim. İçeri girdiğimde filozof yerinden kalktı, beni sevgi ve saygı hareketleriyle kabul etti ve sonunda bana sarıldı. Ondan sonra da "Evet" dedi ve ben de "Evet" dedim. Onu anladığımı görmek ona büyük sevinç verdi. Fakat sonra ona sevinç verenin ne olduğunu fark ettiğimde, ekledim: "Hayır." İbn Rüşd'ün yüzü anında buruştu, yanaklarının rengi attı ve kendi düşüncesinden şüphe duyar gibi göründü. Bana şu soruyu sordu: "İlahi ilhamla ve aydınlanmayla nasıl bir cevap buldun? Bizim teorik düşünceyle elde ettiğimizle aynı mı?" Cevapladım: "Evet ve hayır. Evet ve hayır arasında, nefsler maddelerinden yükselir ve kafalar bedenlerinden uçar." İbn Rüşd bembeyaz oldu, titrediğini gördüm; "Allah'tan başka ilah yoktur" lafzını fısıldadı, çünkü yaptığım göndermeyi anlamıştı.

Sonraları, görüşmemizin akabinde, babama hakkımdaki düşüncelerini kendininkilerle karşılaştırmak ve birbirlerine uyuyorlar mı yoksa farklılar mı anlamak için benim hakkımda sorular sormuş. Çünkü İbn Rüşd büyük bir fikir ve teorik düşünce üstadıydı. Bana anlatılana göre, kendisini böyle bir zamanda yaşattığı ve halvete girip de benim gibi çıkan birini görme şansı verdiği için Allah'a şükretmiş. "Ben kendim böyle bir şeyin mümkün olabileceğini söylemiştim, ama tecrübe eden biriyle hiç karşılaşmamıştım. Bu tecrübenin mensuplarından, O'nun kapılarını açanlardan biriyle aynı zamanda yaşadığım için Allah'a hamdolsun. Bana bu kişilerden birini kendi gözlerimle görme imkânı verdiği için Allah'a hamdolsun." demiş.

İbn Rüşd'le bir kez daha görüşmek istedim. Allah'ın rahmeti bana onu vâkı'a hâlindeyken gösterdi; onunla aramda bir perde vardı. Ben onu bu perdenin arkasından gördüm, ama o beni görmedi ve orada olduğumdan bihaberdi. Beni fark edemeyecek kadar düşünceye dalmıştı. O zaman kendi kendime dedim ki: Düşüncesi onu benim ben olduğum yere doğru getirmiyor.

Marakeş'te Hicri 595 yılında ölümüne kadar onunla bir daha görüşme fırsatım olmadı. Cenazesi mezarının olduğu Kurtuba'ya götürüldü. Naaşının bulunduğu tabut, binek hayvanına yüklendiğinde, eserleri de dengelemek için öbür tarafa kondu. Ben orada hareketsiz duruyordum; yanımda hukukçu (fakih) ve yazı adamı, Seyyid Ebû Saîd'in (bir Muvahhidler şehzâdesi) kâtibi Ebu'l-Hüseyn Muhammed İbn Cübeyr ve arkadaşım müstensih Ebu'l-Hakem İbnü's-Sarrac vardı. Ebu'l-Hakem bize döndü ve şöyle dedi: İmam İbn Rüşd'e binek hayvanı üstünde neyin karşı ağırlık olduğunu görmediniz mi? Bir tarafta İmam, diğer tarafta eserleri, onun tarafından yazılmış kitaplar." İbn Cübeyr cevap verdi: "Fark etmediğimi mi söylüyorsun çocuğum? Elbette ki fark ettim. Ağzına sağlık!" (Ebu'l-Hakem'in sözlerini) bir tefekkür ve tahattur konusu olarak içimde sakladım. Şimdi —Allah rahmet eylesin— bu küçük arkadaş grubundan geriye bir terk ben kaldım ve bu konuda şöyle diyorum: "Bir tarafta İmam, diğer tarafta eserleri. Ah, keşke dileklerinin gerçekleşip gerçekleşmediğini bilebilseydim!"*
__________________________________

(*) Henry Corbin, İbn Arabî Tasavvufunda Yaratıcı Muhayyile [L'Imagination créatrice...], s. 49-51, Pinhan Yayıncılık.
Bkz. Asin Palacios, El Islam cristianizado, s. 39-40.
Bkz. Fütûhât, I, s. 153-154.
Bkz. Seyyid Hüseyin Nasr, Üç Müslüman Bilge [Three Muslim Sages], s. 121-123.